Biologie en mythe van de vliegezwam.

De Vliegenzwam [Amanita muscaria] is wel de bekendste paddenstoel van Europa. En niet alleen Europa, maar het hele Noordelijk halfrond, ook Noord Amerika.

De vliegenzwam hoort tot de amanita, een hoog ontwikkeld zwammen geslacht. Deze zwammen vormen ectomycorhiza met bomen. De zwamvlok omgeeft de haarwortels van de boom, waardoor de boom beter mineralen en water opneemt. De zwam krijgt in ruil voedingsstoffen die de boom in het bladgroen maakt.

Bomen die in verbinding met zwammen staan, zijn vitaler dan bomen die het zonder moeten stellen.

De vliegenzwam staat het meest in de buurt van berken, maar eik, beuk, den en spar kunnen ook partners zijn.

De vliegenzwam begint als een bol omgeven door een vlies, dit vlies breekt als de zwam uitgroeit en vormt ringen op de knolvormige voet, een ring om de steel en de witte stippen op de hoed. De stippen kunnen eraf regenen.

De hoed varieert van dieprood tot oranje geel. Paddenstoelen zijn de vruchten van de zwamvlok, tussen hun plaatjes vormen zich de sporen, zijn deze uitgestrooid, dan verwelkt de paddenstoel snel.

Dan de naam, de eerste verklaring, de hoed werd in een schotel melk of suikerwater gelegd, vliegen die er van snoepten vielen dan dood neer. De tweede, vliegen duidt op de hallucinerende werking en zou gebruik worden in heksenzalf.

De hallucinogenen stoffen bevinden zich voornamelijk in het rode vlies, het zijn muscarine, muscimol, muscazone en iboteenzuur. De hoeveelheid kan sterk verschillen , afhankelijk van het seizoen, de bereidingswijze en manier van gebruik. Maar ook de geestelijke toestand van de gebruiker heeft invloed op het effect. De eerste twee zijn de belangrijkste. Ze lijken sterk op acetyicholine, een stof in de hersenen voor het doorgeven van impulsen tussen de zenuwen. Iboteenzuur veranderd bij drogen in muscimol, dat betekend dat gedroogd de werking tot 5 maal sterker wordt. Het is vrijwel zeker dat de vliegenzwam al heel lang gebruik wordt door sjamanen en andere om hallucinaties op te wekken. Men heeft afbeeldingen gevonden samen met anderen symbolen die wezen op reizen naar een andere wereld. In Siberië wordt de vliegenzwam nog steeds gebruik om gewoon vrolijk te worden of als hallucinerend middel. Het kan 20 min. tot 2 uur duren voor het effect merkbaar wordt.
Ook het berserk [sterk als een beer ] bij de Vikingen wordt aan de vliegenzwam toegeschreven, vooral omdat de gemoedstoestand voor het eten belangrijk is voor de uitwerking. Eet men hem dus om strijdlustig te worden, dan geeft het meestal ook dat effect. Recente theorieën geven aan dat de vliegenzwam een van de meest gebruikte middelen binnen de Indo-Europese mythen en religies.

De vliegenzwam is zelden dodelijk, maar bij veel gebruik kan men wel behoorlijk ziek worden.

De foto’s zijn gemaakt aan de rand van de Strabrechtse heide, een 30 jaar geleden.